bir HekimSözlük girişi ekledi 
  • Tropikal ve subtropikal ülkelerde daha sık görülen bir infeksiyon hastalığı
  • Dünya nüfusunun neredeyse ½’si sıtma riski altında
  • 2021'de 85 ülkede yaklaşık 247 milyon kişi, bu sayı 2022’de 249 milyona ulaştı sıtmaya yakalandı
  • 2021’de 619.000 kişi sıtmadan öldü
  • Bulaşma: Anofel türü dişi sivrisinek (Anofel ailesinin 400'den fazla farklı üyesi vardır; vektör tür olarak bilinen yaklaşık 40’ı hastalığı bulaştırabilir)
  • Etken: Plasmodium grubu parazit (5 türü arasında özellikle Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax ve Plasmodium malariae önemli)
  • İnfeksiyon riski, yerel sivrisineklerin türü de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlı olarak bazı bölgelerde diğerlerinden daha yüksektir. Mevsime göre de değişebilir, tropikal ülkelerde yağışlı mevsimde risk en yüksek
  • Bireysel risk faktörleri
    • Bebekler 
    • 5 yaşın altındaki çocuklar
    • Gebeler 
    • HIV/AIDS'li hastalar 
    • Göçmenler 
    • Gezginler
    • Mobil çalışanlar (havayolları, TIR, gemiler, vd)
  • Bağışıklık: Doğal bağışıklık (malaryanın epidemik olduğu bölgelerde sporadik immun bireyler; infektedir ancak hastalık belirtisi saptanmaz)
  • Korunma
  • Tanı ve Prognoz
    • İlk belirtileri genellikle sivrisinek ısırığından sonraki 10-15 gün içinde başlar
    • Ateş, baş ağrısı ve titreme (hafifse tanı güç olabilir)
    • Plasmodium falciparum sıtması 24 saat içinde tedavi edilmezse ölümle sonlanabilir
    • Yetişkinlerdeki güçlü malarya olgularında çoklu organ yetmezliği
    • Çocuklarda güçlü malarya anemisi, solunum güçlüğü sendromu, serebral malarya
    • Diğer Plasmodium türlerinin neden olduğu insan sıtması, önemli hastalıklara ve bazen yaşamı tehdit eden hastalıklara neden olabilir
    • Kronikleşme: Tropikal splenomegali sendromu 
  • Testler 
  • Tedavi
    • Artemisinin bazlı kombinasyon tedavileri (ACT'ler) oldukça etkilidir
    • DSÖ, sıtmanın önlenmesi veya tedavisi için Artemisia bitki materyalinin (çaylar, tabletler veya kapsüller) tanıtımını veya kullanımını  desteklemez
    • Direnç sorunu: Uzak Doğu’nun bazı yörelerinde 5 malarya türünden 3'ünde direnç belgelenmiştir:  P. falciparum,  P. vivax ve P. malariae
  • Coğrafya
  • Plasmodium vivax Amerika Bölgesi'ndeki olguların %75'inde saptanır
  • Plasmodium falciparummalaryası: Afrika, Güneydoğu Asya, Doğu Akdeniz ve Batı Pasifik
    • Büyük Sahra çölünün güneyinde en yüksek sıklıkta görülür. Bu bölgedeki 4 ülke 2021'de dünya çapındaki tüm sıtma ölümlerinin neredeyse yarısını oluşturmuştur: ..Nijerya (%26,6), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (%12,3), Uganda (%5,1) ve Mozambik (%4,1).
    • Son 20 yılda, sıtmanın ortadan kaldırılmasına yönelik önemli ilerlemeler kaydedilmiştir: 2000 yılında 6 ülkede, 2020'de 27 ülkede 100'den az yeni olgu) 
    • En az 3 yıl üst üste 3 yıl yeni olgu bildirmeyen ülkelere “eliminasyon sertifikası” verilir. 2015'ten bu yana sertifika alan ülkeler: 
      • Maldivler (2015)
      • Sri Lanka (2016)
      • Kırgızistan (2016)
      • Paraguay (2018)
      • Özbekistan (2018)
      • Arjantin (2019)
      • Cezayir (2019)
      • El Salvador (2021)
      • Çin (2021)
      • Azerbaycan (2023)
      • Tacikistan (2023) 
    • NOT: 2023 DSÖ istatistiklerinde, Türkiye ile ilgili bir veri görülmemektedir
  • Yolculuk
    • Malaryaya karşı bağışıklığı olmayan kişilerin hastalığa yakalanma riski daha yüksektir (malaryanın endemik olmadığı ülkelerden yüksek bulaşma bölgelerine giren yabancılar)
    • Kemoprofilaksi önlem almayanlar (kemofilaksi endemik bölgelere seyahat etmeden önce önleyici bir yöntem olarak kullanılabilir)
      • NOT: Kemoprofilaksi alan bireylerde infeksiyon saptanırsa, aynı ilaç tedavi için kullanılmamalıdır

Kaynak: DSÖ (WHO) Malaria

Yorumlar

Hekim.Net

Close