Erkeğin Değerlendirilmesi

Genel sağlık durumu değerlendirmesini takiben ilk yapılması gereken test semen analizidir ( spermiogram). Spermiogramın anormal olması durumunda 2-3 hafta- 2 ay aralıklarla en az iki defa tekrarlanmalıdır. 

Semen analizi (spermiogram) ile sperm sayısı, hareketliliği ve şekil değerlendirmesi yapılır. 

Semen analizi sonucuna göre gerekli görüldüğü hallerde hormon ve genetik testler istenebilir.

Normal semen analizi ile beraber olan testis damarlarının genişlemesi yani varikoselin kısırlığa katkısı olamayacaktır. Sperm değerleri normal erkeklere varikosele bağlı ağrı, şişlik, kızarıklık gibi belirtiler bulunmayan durumlarda yapılan varikoselektomi ameliyatının önerilirken, operasyondan doğacak komplikasyonlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Kadının Değerlendirilmesi
Genel sağlık durumu, geçirdiği hastalıklar, ameliyatlar, sigara, alkol kullanımı, adet düzeni hakkında bilgi alınır.

Transvajinal ultrason ile rahim ve yumurtalıklar değerlendirilir.

Düzenli adet gören hastaların %85’inde normal yumurtlama düzgün olduğu kabul edilmektedir.

Siklüsün 21-22. Günü veya kabaca, beklenen adet tarihinden 1 hafta önce progesteron hormon seviyesinin ölçülmesi ile ovulasyonun olup olmadığı hakkında bir fikir edinilebilir. 

Bir diğer altenatif de idrarda LH hormonu artışını saptayan ve evde uygulanabilen ovulasyon testleridir. İdrarda LH artışını yakalamak için 28 günde bir adet gören kadının siklusunun 11. gününden itibaren günde bir kez testi yapması önerilir. Test pozitif olduktan 24-36 saat sonra ovulasyon gerçekleşir.

Yumurtalık Kapasitesinin Değerlendirilmesi

Bu testler yumurta kapasitesini yani bir hastanın infertilite tedavisine vereceği yanıtı ön görmede kullanılan testlerdir. Yumurtalık rezervinin değerlendirlmesindeki en hassas iki test kanda AMH ölçümü ve transvajinal US ile antral folikül sayımıdır. 

Transvajinal ultrasonografi ile yumurtalıklar içindeki antral foliküller (içinde yumurta barındıran minik kistler, follikül taslakları) sayılır. İki yumurtalıkta toplam 6 taneden az primordial folikül varsa yumurtalık kapasitesi azalmış demektir.

AMH herhangi bir zamanda, günde ölçülebilir.

 En sık kullanılan yöntemleden birisi adetin 3. günü FSH ve Estradiol seviyelerininin ölçümüdür. 

Kadınlarda yumurtalık kapasitesi 35-37 yaşından itibaren azalmaya başlar ve 40 yaşından sonra bu azalma daha da hızlanır. 44-45 yaşından sonra kadının çocuk sahibi olabilmesi oldukça zorlaşır. 

Daha genç yaşlarda yumurtalık rezervinin azalması da mümkündür. Özellikle ailesinde 40 yaşından önce  menopoza girmiş anne, abla, kardeş, teyze ve yakın akraba olan kadınlarda, daha önce yumurtalıklarından kist aldırmış olan kadınlarda, tek yumurtalığı alınmış olan kadınlarda, endometriosis öyküsü olan kadınlarda, tekrarlayan düşükleri olan çiftlerde yumurtalık kapasitesinin çok dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir.

Histerosalpingografi (HSG)
Rahim filmi adıyla da bilinen tetkik, tüplerin durumunu ve rahim içi boşluğun değerlendirilmesi için kullanılan bir röntgen tekniğidir. HSG ile tüplerin açık olup olmadığı, rahim içi boşluğunun şekli hakkında bilgi verir. HSG adet bitiminden sonra ve yumurtlama döneminden önce çekilir. Jinekolojik muayene pozisyonunda, muayene aletinin yerleştirilmesini takiben ince bir kateter rahim ağzına yerleştirilir. Kateterden özel bir sıvı verilerek, bu sıvının rahim içi boşluğunu , tüpleri doldurması ve tüpleriden karın içi boşluğuna geçmesi ekranda aynı anda görülerek röntgen filmi çekilir. İşlemden 30 dakika önce alınacak ağrı kesici bir ilaç işlemin rahat geçmesini sağlayacaktır.

Laparoskopi
Teleskop benzeri bir kamerayla karından pelvik boşluğa girilirek endometriozis, yapışıklıklar ve diğer anormallikler araştırılır. Hastanın değerlendirilmesinde birinci basamak tanı testi değildir. Sonuçta laparoskopi bir ameliyattır ve potansiyel cerrahi riskleri vardır. Biz tanısal laparoskopiyi rutinde önermiyoruz.

Önemi Kanıtlanmamış, klinik sonucu değiştirmeyen testler
İmmunolojik araştırmalar (antisperm antikorları, antitiroid antikorları vb.), postkoital test (ilişkiden sonra rahim ağzındaki sıvının spermlerin varlığı açısından incelenmesi), rahim içi dokusu biyopsisi sayılabilir. Gereksiz testler yapılması hem zaman hem de para kaybına yol açacaktır.