·   · 31 Giriş
  •  · 174 arkadaş

Karaciğer Fonksiyon Testleri

KARACİĞER FONKSİYON TESTLERİ

Karaciğer fonksiyon testleri (karaciğer paneli olarak da bilinir), karaciğer tarafından yapılan farklı enzimleri, proteinleri ve diğer maddeleri ölçen kan testleridir. Bu testler karaciğerinizin genel sağlığını kontrol eder. Farklı maddeler genellikle tek bir kan örneğinde aynı anda test edilir.

  Karaciğer fonksiyon testlerinin normal değerleri laboratuarlar arasında farklılık gösterebilir. Yani farklı laboratuarlar dan alınan sonuçların karşılaştırılması zor olabilir, keza normal değerler erkek/kadın cins ve yaşına bağlı olarak da değişir.


Karaciğer fonksiyon testleri ne için kullanılır?

Karaciğer fonksiyon testleri karaciğer hastalıklarının teşhisinde kullanılır. Testlerin yüksekliği karaciğerdeki harabiyetin nedenine göre değişir. Karaciğer fonksiyon testleri karaciğer hastalıklarının izlenmesin dede kullanılır. Hastalığın tedaviye verdiği cevap, hasarın iyileşmesi, karaciğer fonksiyon testleri ile takip edilir. Karaciğere dokunacak ilaçlar kullanılırken bu testlere sıklıkla bakılır. Hepatit gibi kronik karaciğer hasarı yapabilecek hastalıkların takibinde bu testler sık aralıklarla kontrol edilir.


Karaciğer fonksiyon testleri nelerdir?

Karaciğer birçok metabolik fonksiyonu aynı anda yürütür, safra ve kana birçok metabolik madde karışır. Karaciğer hastalıklarına bağlı olarak bu maddelerin bir veya birkaçı artar. Karaciğerin sağlık durumunu ortaya koymak üzere bakılan bu testlere karaciğer fonksiyon testleri denir. Karaciğer fonksiyon testlerinden:

• AST ve ALT karaciğer hasarını,

• GGT ve ALP karaciğer ile birlikte safra yollarındaki hasarı,

• Albümin, pıhtılaşma testleri ve INR karaciğerin fonksiyon bozukluğunu yetmezlik tablosunu gösterir.


Testten önce yapılması gerekenler nelerdir?

Testten önce 10-12 saat aç kalmanız (yiyip içmemeniz) gerekebilir


Alanin Transaminaz ( ALT):

Serum Glutamik Pirüvik Transaminaz (SGPT) de denir. Bu bir enzimdir ve protein üretimi sırasında kullanılır. Karaciğer hücrelerinin parçalanması ile kana karışır. Karaciğer hasarını tespit etmek amacıyla en sık kullanılan testtir. Karaciğer hasarında kana çok fazla karışır ve ALT yükselir. ALT sadece karaciğerde bulunur. Yani ALT yüksek olması demek karaciğerde hasar var demektir. Karaciğer hastalıklarının teşhisi yada hastalığı olanların tedavisini takip etmek, tedavinin işe yarayıp yaramadığını anlamak için ALT testi istenir. Bu amaçla sadece ALT veya diğer testlerle birlikte istenebilir. ALT karaciğer hastalıklarının teşhisinde ve izlenmesinde AST den daha değerlidir.


Aspartat Aminotransferaz ( AST):

Serum Glutamik Oksaloasetik Transaminaz (SGOT) da denir: karaciğer hücrelerinin içinde yer alan ve protein üretiminde kullanılan bir enzimdir. Karaciğer hücrelerinin parçalanmasıyla kana karışır ve miktarı yükselir. AST sadece karaciğerde değil kalp ve iskelet kaslarında da bulunur. AST yüksekliği karaciğer, kas veya kalp problemi olduğunu gösterir.

Aspartat aminotransferaz (AST), aşağıdakiler de dahil olmak üzere vücudunuzun birçok yerinde bulunan bir enzimdir: Kalp, beyin, pankreas, karaciğer, kaslar...

Karaciğer hasar gördüğünde, AST kan dolaşımına salınabilir. AST testinde yüksek bir sonuç, karaciğer veya kaslarla ilgili bir soruna işaret edebilir.

ALT/AST oranı da karaciğer hastalığı hakkında fikir verir. Kronik hepatit süresince ALT>AST iken siroz başladıktan sonra AST>ALT olur.  AST / ALT nin >2 olması alkolik ve toksik karaciğer hastalıklarında <1 olması alkolik ve toksik olmayan karaciğer hastalıklarında görülür.


Alkalen Fosfataz (ALP):

Alkali fozfataz enzimi safra kanalları yakınındaki karaciğer hücrelerinde ve kemiklerde bulunur. Karaciğer ve kemik hastalıklarında yükselir. Safra kanalı tıkanmalarında GGT ile birlikte yükselir. GGT normal sadece ALP yükselmesi kemik hastalıklarında yada kemik iliğini tutan hastalık ve tümörlerde görülür. Gençlerde kemik yapım hızı yüksek olduğundan gençlerde ALP yüksektir. Gebeliğin son üç ayında ( üçüncü trimester ) plasentada ALP yapıldığı için yüksek bulunur.


Gamma Glutamik Transferaz (GGT) :

* Gama glutamil transferaz’ın hücre içindeki en önemli görevi hücre için çok yararlı bir antioksidan olan glutatyonu yıkmak ve hücre içi glutatyon sentezi için gereken aminoasitleri oluşturmaktır. 

* Bununla birlikte, gama glutamil transferaz antioksidan/antitoksik savunma ve hücresel yapım-yıkım dengesi gibi olayların düzenlenmesinde görev alan önemli bir enzimdir.Safra kanallarına yakın karaciğer hücrelerinde bulunur. Safra kanallarını ilgilendiren enzimdir ve safra kanallarının tıkanıklığında ALP ile birlikte artar. Eğer GGT yüksek ALP normal ise alkol, ilaç, zehirlenme gibi nedenlere bağlıdır. Alkol karaciğerde metabolize edilerek atılır ve bu işlem sırasında GGT kullanılır. Aşırı alkol alımında GGT artar.

* Karaciğer veya safra yollarında hasara yol açan hastalıkların çoğu ile GGT değerinde ki yükselme arasında ilişki bulunur. Ancak tek başına değerlendirilmesi doğru olmaz, karaciğer hasarı ile ilişkili değişen pek çok farklı biyolojik belirteç vardır.

* Özellikle, safra kanallarından biri tıkandığında GGT ilk yükseliş gösteren karaciğer enzimidir. Dolayısıyla GGT düzeyi safra sorunlarını anlamada ve tespit etmede diğer karaciğer fonksiyon testlerinden daha duyarlı bir belirteçtir.

* Hem GGT hem de ALP artışı görülen karaciğer hastalıklarından kemik dokusunu olumsuz etkileyen hastalıklarda sadece ALP yükselmektedir.

* Şöyle ki; serum ALP seviyesinin yüksek olması hastada karaciğer ya da kemik hasarının olabileceğinin işaretidir.  Ancak ALP seviyesi tek başına karaciğer mi kemik hasarı mı var, sorusuna yanıt olamaz. İşte bu noktada GGT seviyesi de yüksek bulunmuşsa hasarın karaciğer kaynaklı olduğu anlaşılır.

* Alkol GGT düzeyini arttırmaktadır. Bu nedenle GGT testi yaptırmadan 24 saat içinde alınan çok az miktarda alkol bile geçici olarak düzeyi artıracaktır. Test sonuçlarının güvenilir olması için tekrar test yapılması gerekmektedir.

* Ayrıca sigara kullanımı da GGT düzeyini yükseltmektedir. Erkeklerden ziyade kadınlarda yaş arttıkça GGT düzeyi artmaktadır. Bununla birlikte erkeklerde her zaman kadınlardan daha yüksek düzeyde seyretmektedir.

* Günümüzde bilimselliği henüz tam kabul görmese de Serum GGT aktivitesindeki artış ile koroner kalp hastalığı, kanser, diabetes mellitus ve inme gibi hastalıklar arasındaki ilişkiyi araştıran çok sayıda çalışma devam etmektedir.


Albümin:

* Karaciğerde üretilen vücudun ana proteinidir. Kanda bol miktarda bulunur. Bazı karaciğer hastalıklarında albümin üretimi bozulur ve kandaki miktarı düşer.

* Örneğin, albümin dokularınızı besler ve hormonları, vitaminleri ve diğer maddeleri vücudunuzda taşır. Bir albümin testi, karaciğerinizin bu belirli proteini ne kadar iyi yaptığını ölçer.


Total Protein:

* Kanda bulunan albümin ve diğer proteinlerin ölçümüdür. Albümin ile birlikte pıhtılaşma faktörleri ve diğer proteinlerde karaciğerde üretilir. Bazı karaciğer hastalıklarında protein üretimi bozulur ve kandaki miktarı düşer.


Bilirubin:

* Yeşil siyah renkli safra sıvısına rengini veren maddedir. Kanda bilirubin yükselmesi sarılığa yol açar. Bilirubin hemoglobin yani kan molekülünden yapılır. Ömrünü dolduran kan hücreleri parçalanınca açığa çıkan hemoglobin bilirubine dönüştürülür ve karaciğere getirilir burada bir şeker eklenerek safraya atılır buna konjuge bilirubin denir. Bilirubin yüksekliğinde ilk önce hangi bölümün yüksek olduğuna bakılır ortalama olarak konjuge / unkonjuge bilirubin oranı eşittir.

* Konjuge bilirubin in yükselmesi demek safranın atılmasında bir problem var demektir. Safra taşı vb. ile safra yolları tıkalı veya hepatit gibi karaciğeri şişiren ve iç safra yollarını tıkayan durumlarda, uzun süre alkol alımına bağlı olarak yada pankreas başı tümörlerinde safra yolları da tıkandığı için konjuge bilirubin yükselir.

* Konjuge edilmemiş (Unkonjuge Bilirübin) yükselmesi: kan hücrelerinin aşırı derecede yıkılması sonucu ortaya çıkar. Hemolitik anemi, hematom vb. hastalıklarda görülür.


Laktat Dehidrogenaz ( LDH):

* Birçok dokuda yaygın olarak bulunur. Karaciğer, Kas, Böbrekler, Akciğer, Kalp ve kanda bol miktarda LDH vardır. Karaciğer hastalıkları da dahil birçok hastalıkta hatta gebelik ve ağır egzersizde dahi yükselir.

* Genel anlamda LDH düzeyi testlerinde; kandaki LDH düzeyi ve izoenzimler arasındaki orantı saptanır ve söz konusu dokudaki hasar üzerinde incelemeler yapılır.

* Hücre yıkım işlemi esnasında LDH düzeyi ilk olarak yükselir, bir süre sonra zirveyi görür ve daha sonra da düşmeye başlar.

* Çeşitli hastalık süreçlerinde LDH düzeyinin yükselmesi, LDH enziminin çeşitli dokularda yoğun olarak yaygınlaşmış olduğuna işaret etmektedir.

* Hemolitik anemi, Pernisiyöz anemi, Enfeksiyöz Mononükleoz, kas distrofisi, Pankreatit, lenf kanseri ve çeşitli böbrek ve karaciğer hastalıklarında yüksek LDH düzeyi görülmektedir.


Pıhtılaşma testleri ve INR:

* Pıhtılaşma faktörlerin büyük oranda karaciğerde üretilir. Bazı karaciğer hastalıklarında bu maddelerin üretimi aksar ve pıhtılaşma problemleri ortaya çıkar. Karaciğerin sentez fonksiyonunu değerlendirmede istenen önemli bir testtir. Bu nedenle pıhtılaşma testleri karaciğerin işleyişini gösteren önemli testlerden dir.


İmmünolojik Testler:

Viral hepatit serolojisi:

* Karaciğerde hastalık yapan virüslerin tespiti amacıyla istenir. Bilinen 5 adet hepatit virüsü var Hepatit A, B, C, D ve E. Hepatit virüslerini tespit için kullanılan testlere viral markırlar da denir.


Otoantikorlar:

*Karaciğer dokusuna saldıran antikorlardır ve otoimmün hastalıklar denilen hastalıklara yol açarlar. En sık görülen otoimmün hastalıklar:

– Primer bilier siroz: ( antimitokondrial antikor – AMA ),

– Otoimmün hepatit ( Düz kas antikoru – Anti Sm ),

– Primer sklerozan kolanjit ( antinukleer sitoplazmik antikor – ANCA).


*Karaciğer metabolik hastalıklarının tespiti için istenen testler:

Enzim eksikliği sonucu ortaya çıkan karaciğer hastalıklarının teşhisinde kullanılan testlerdir.

– Wilson hastalığı karaciğerde bakır birikimine bağlı harabiyet olur kanda seruloplazmin bakılır.

– Kistik fibroz nadir görülen bir siroz sebebidir kanda alfa 1 antitripsin bakılır,

– Hemakromatoz karaciğerde demir birikimi ile ortaya çıkar kanda ferritin bakılır.


Karaciğer Biyopsisi: 

Karaciğer hasarının derecesini tespit etmek amacıyla kullanılan çok önemli bir testtir.

Görüntüleme yöntemleri içinde en sık tercih edilen karaciğer ultrasonu dur. Hızlı, kolay ve zahmetsiz bir uygulamadır ve karaciğer içinde yer kaplayan lezyonların tespitinde en çok kullanılan yöntemdir. Ayrıca karaciğer Tomografisi ve Manyetik Rezonans görüntüleme de karaciğer hasarının teşhisinde sık kullanılan testlerdir.


Anormal karaciğer fonksiyon testlerine yaklaşım

!!! Karaciğer fonksiyon testlerindeki anormalliklerde ilk akla gelmesi gereken ilaç ve zehirlenmeler olmalıdır.


Diğer karaciğer fonksiyon testleri normal iken sadece bilirubin yüksekliği:

Bilirubin yüksekliğinde ilk bakılması gereken şey hangi bölümün yükseldiğidir. Konjuge ve Unkonjuge bilirubin oranları ortalama olarak eşittir.


Unkonjuge hiperbilirubinemi:

* Kan hücreleri parçalanıp bilirubin yapılmış ancak karaciğere gidip şeker ilavesi yapılamamış.

Hemoliz: Kan yıkımı. Birçok hastalığa bağlı olabilir. Kan hücrelerinde anormalliklere bağlı olarak ortaya çıkabilir.

İlaçlar,

Gilbert sendromu,

Crigler Najjar sendromu


Konjuge hiperbilirubinemi:

* Kan hücreleri parçalanmış ve bilirubin karaciğere giderek şeker ilavesi de yapılmış ancak atılamıyor.

Dubin –johnson sendromu,

Rotor sendromu,

Kronik karaciğer hastalıkları ( bu durumda bir miktar diğer karaciğer testlerinde de bozukluk görülür).


Kolestatik Tablo: 

ALP ve GGT yüksekliği AST ve ALT den daha belirgin

Safra yolu tıkanıklıklarına bağlı karaciğer fonksiyon bozuklukları: safra kanalı tıkanıklıklarında ALP ve GGT yüksekliği AST- ALT yüksekliğinden daha fazladır. Safra yolu tıkanıklığı karaciğer içindeki ince safra yolları (intrahepatik) yada karaciğerden çıkan ana safra yolları ve safra kesesi (ekstrahepatik) tıkanıklığına bağlı olabilir. Safra tıkanıklığında konjuge bilirubin de genellikle yüksek olur.


》İntrahepatik safra yolu tıkanıklığı sebepleri:

° Akut viral hepatitler,

° Primer bilier siroz,

° İlaça bağlı,

° Toksik ( zehirlenmeye bağlı),


》Ekstrahepatik safra yolu tıkanıklığı sebepleri:

° Ana safra kanalında taş,

° Pankreas başı tümörü,

° İlaçlar

-Eritromisin,

-Antidepresan ilaçlar,

-Doğum kontrol ilaçları,

-Testosteron ve anabolik steroidler,

° Kalp yetmezliği,

° Primer bilier siroz; kadınlarda daha sık görülür ve ilk bulgu ALP artışıdır,

° Primer sklerozan kolanjit,

° Karaciğer kanserleri ve karaciğer metastazları,

° Familial.



Hepatit Tablosu : 

* AST ve ALT yüksekliği ALP ve GGT den daha belirgin ise hepatit tablosu denir.

* Karaciğer fonksiyon testlerinden AST ve ALT nin ALP ve GGT ye oranla daha fazla arttığı tabloya hepatit tablosu denir. Karaciğerde ciddi harabiyet ve iltihap göstergesidir. Genellikle hepatit virüsleri ile meydana gelir.

》Akut viral hepatitler: Hepatit A, Hepatit B, Hepatit C ve Hepatit E ye bağlı olabilir,

》Kronik viral hepatitler: Hepatit B, Hepatit C, ve Hepatit D enfeksiyonu,

》Diğer viral hepatitler: CMV hepatiti, EBV hepatiti

》Alkol: 

        ▪︎ Akut alkolik hepatit: çok ağır ve hılı ilerleyen karaciğer harabiyetine yol açar, bir seferde alınan aşır ıalkole bağlı olarak ortaya çıkar, GGT de yükselir.

        ▪︎ Alkole bağlı yağlı dejenerasyon, uzun süreli alkol alımına bağlı karaciğer hasarıdır.

》Siroz ( sirozun en büyük nedeni alkoldür),

》İlaçlar: Transaminazlar AST ve ALT >1000/IU/L üzerindedir.

        ▪︎ Fenitoin, karbamezapin, isoniazid, statinler, metotreksat, parasetamol zehirlenmesi, amiodaron.

》Karaciğer tümörleri yada karaciğer metastazları,

》Hemokromatoz,

》Metabolik karaciğer hastalıkları ( glikojen depo hastalıkları ve Wilson hastalığı ),

》İskemik karaciğer hasarı,

》Karaciğer yağlanması ( Transaminazlar AST ve ALT <100IU/L dir)

》Karaciğer hastalıkları dışı sebeplere bağlı hepatit tablosu sebepleri:

         ▪︎ Tiroid hastalıkları,

         ▪︎ Çeliak hastalığı,

         ▪︎ Hemolitik anemiler.



İzole ALP yüksekliği:

*Diğer karaciğer enzimleri normalken sadece ALP yüksekliğidir,

*Gebelik ( gebeliğin 3. Trimesterinde yani son 3 ayında plasentada Alkalen Fosfataz yapıldığı için kanda ALP artar. Diğer Karaciğer testleri normal bulunur).

* Karaciğer dışı Kemik yada Böbrek kaynaklı ALP yüksekliği: ( Osteoporoz da kırık olmadan ALP artmaz).

- Kemik kırığı,

- Kemiğin Paget hastalığı,

- Osteomalazi,

- Tümörlerin Kemik metastazları.

 


İzole GGT yüksekliği:

*Diğer karaciğer enzimleri normal iken sadece Gamma Glutamik Transferaz GGT yüksekliği:

* Alkol Alımı:

- GGT yüksekliğine yol açan en sık sebeptir,

- Alkol miktarına bağlı değildir,

- Birçok alkolikte normal bulunabilir,

- Alkolün bırakılmasını takiben 4 haftada normale dönmesi beklenir,

* İlaçlar.

!!!!! Nadiren hepatit tablosu ile kolestaz tablosu birbirine karışır her 4 parametrede eş değerde yükselir.



Kaynakça:

https://www.basaklaboratuvar.com/karaciger-fonksiyon-testleri

https://www.healthline.com/health/liver-function-tests#interpreting-results

https://tetralaboratuvar.com/ggt-testi

https://tetralaboratuvar.com/



9 0 0 0 0 0
  • 996
  • +

Hekim.Net

Close