Tıbbın Mitolojisi

"Hekim Apollon, Asklepios, Hygieia, Panakeia, hatta bütün tanrı ve tanrıçalara yemin ederim ki..." diye başlar Hipokrat Yemini.

Çoğumuz Hipokrat'ı "Tıbbın Babası" olarak biliyoruz. "Peki Hipokrat bile yukardaki isimlere yemin ediyorsa kim bu Apollon, Asklepios?

Asklepios, Apollon (kehanet tanrısı) ve Coronis'in (Yunanlı bir kralın kızı) oğludur. Coronis hamileyken Apollon, Coronis'in kendisini aldattığını öğrenir ve onu canlı ateşte yakarak cezalandırır. Sonra oğlu Asklepios'a acıyıp Coronis'in rahmini kesip bebeği çıkarır. Bu olay bazı görüşlere göre ilk sezaryen işlemi olarak kabul edilir. Asklepios isminin anlamı da "kesip çıkarmak" anlamına geliyormuş. Daha sonra Apollon Asklepios'u büyütmesi için tıp ve doğa konusunda bilgili yarı at yarı insan olan Chiron'a verir. Dolayısıyla Asklepios'un akıl hocası olur. Asklepios kendini sağlık alanında iyice geliştirir ve ölüleri de diriltmenin yolunu bulmak ister. Bir gün Athena, Gorgo (Medusa) adlı yaratığı öldürüp kanını Asklepios'a getirir. Asklepios bu kanı incelediğinde Gorgo'nun vücudunun sağ tarafında akan kanın zehirli, sol tarafında akan kanın ise yararlı olduğunu keşfeder. Bu kanları ölüleri diriltmek için kullanır; başarılı da olur.   Asklepios ölüleri diriltir ama ölü ruhların sahibi olan Yeraltı Tanrısı Hades'i de kızdırır. Hades bu durumu Zeus'a bildirir. Zeus da doğal dengeyi bozduğu, tanrılar ve insanlar arasındaki en büyük fark olan ölümsüzlüğü insanlara sağladığı için Tepegöz adlı devini kullanarak yıldırımlarıyla Asklepios'u öldürür. Oğlunun ölümünü hazmedemeyen Apollon, Zeus'a kızıp Zeus'un Tepegöz'ünü öldürür; Asklepion'un ruhunu alıp gökyüzünde Yılancı Takımyıldızı yapar. Asklepion’daki şifacılar gelen hastalarının durumlarını Yılancı Takımyıldızının durumuna bakarak tedavide öngörülerde bulunurlardı, yani aslında Asklepios'tan yardım isterdi.

Yeminde adı geçen Hygieia ve Panakeia, Asklepios'un kızlarıdır. Hygieia tahmin edebileceğiniz gibi "Hijyen" kelimesinin sahibidir. Yani "Temizlik" tanrıçası, Panakeia ise "İyileşme" tanrıçasıdır. Bu kızlar, babalarına hastalarını iyileştirmelerinde çok yardımcı olurlardı. Hastaları yıkayıp temizler ve hastalıklardan korurlardı.

Asklepios öldükten sonra insanlar onu tanrılaştırdılar ve "Asklepion" dedikleri birçok tapınak kurdular. Bu tapınaklardan en önemlilerinden biri de İzmir-Bergama'dadır.

Asklepion o zamanların en önemli şifa yeridir. Hipokrat da Kos'ta bulunan bir Asklepion'da yetişmiştir. Birçok yerden gelen insan şifa bulmak için oraya akın ederdi. Gelen hastalar önce güzelce yıkanır, temizlenir uyku odalarında uyutulurdu. Hastanın uykusunda gördüğü rüya ile Asklepios'un hastalıkla ilgili ipuçları verdiğine inanılırdı. Hasta rüyasını anlatır, gerekli tedavi işlemleri yapılır ve sağlığına kavuşurdu. Tedavi sürecinde köpekler ve Aesculapian yılanları (o meşhur simgedeki Asklepios'un asasındaki yılan) önemliydi. Asklepion'da sıcak su banyosu, şifalı su kaynağı, uyku odaları, jimnastik salonu gibi birçok yer bulunurdu. Hastalar da bu imkanlardan faydalanırdı. Hatta Asklepion'un girişinde "Ölümün Girmesi Yasaktır" yazar. Asklepion'a gelen herkesin sağlığına kavuşup ayrılması sağlanırdı. Bazı okuduğum kaynaklara göre bu mottoya uyulması için can çekişen veya ölümcül hastalığı olan kişiler Asklepion'a alınmazmış. Çünkü Asklepion'dan kimsenin ölü olarak çıkması istenmezdi. Yine bazı kaynaklara göre Asklepios ölürken yanındaki bir bitkiye ölümsüzlüğün reçetesini yazmış ama yağan yağmurda mürekkep akmış. Mürekkep ve bitkinin birleşiminden de sarımsak bitkisi filizlenmiş. Bu hikayeye inanıldığından Asklepion’daki birçok tedavide sarımsak ana malzeme olarak kullanılırdı, baştacı olarak tutulurdu.

“…yeteneğim ve gücüm elverdiğince bu ant ve sözleri tutacağım… Bu yemine sadık kalırsam hayatımı ve mesleki uygulamalarımı insanların tümünden ve her zaman saygı görerek mutlulukla sürdüreyim ama ona ihanet eder ya da çiğnersem tam tersini yaşayayım. (Hipokrat Yemini)”

M. Oğuz Pınar