AKTİF TRANSPORT
Aktif taşıma nedir, ne amaçla ve nasıl yapılır? Aktif taşımanın özellikleri, amacı, meydana gelmesi hakkında bilgi.
AKTİF TAŞIMA : Hücre içinde çok bulunan küçük moleküllü bir maddenin hücrenin dışına çıkması beklenir. Ancak bu madde hücre için gerekli ise dışarı verilmediği gibi, dışarıdakiler de hücrenin içine alınır. Ancak maddeler hücre içine alınabildiği gibi, hücre dışına da çıkarılabilir.
Hücre zarı bu geçişme sırasında enerji (ATP) harcar. Hücre zarı küçük moleküllü maddelerin geçişi sırasında ATP harcıyorsa buna aktif taşıma denir. Bir hücrenin aktif taşıma yaptığı, hücre zarından kolaylıkla geçebilen bir maddenin hücre içindeki konsantrasyonun dış ortamdakinden çok ya da az olmasından anlaşılır.
Hücre içindeki ve dışındaki madde konsantrasyonları arasındaki farklılığın sürmesi hücrenin canlılığını sürdürmesi bakımından çok önemlidir. Maddelerin hareketini denetleme yeteneği, hücrelere büyük yararlar sağlar. Günümüzde yaşayan bütün organizmalar ve bunların bütün hücreleri aktif taşıma yapabilir.
AKTİF TAŞIMA NASIL YAPILIYOR?
Aktif taşımanın nasıl yapıldığı bu güne kadar tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak, aktif taşımanın nasıl olabileceğini açıklamaya çalışan bazı görüşler ileri sürülmüştür. Bu görüşlere göre; aktif taşıma sırasında taşıyıcılar, enzimler ve ATP iş görmektedir.
Taşıyıcı, hücre içine taşınması gereken madde ile hücre zarının dış yüzeyinde birleşir. Taşıyıcı, birleştiği madde ile birlikte hücre zarının iç yüzeyine gelir ve taşıdığı maddeyi hücre zarının içine, yani sitoplazmaya bırakır. Sonra da yeniden iş görmek için hücre zarının dış yüzeyine hareket eder. Bu olay hücre dışında taşınacak madde bitinceye değin devam eder. Aktif taşıma yukarıda anlatılanların tersi biçimde de gerçekleşebilir. Yani hücre içinde az bulunan bir madde hücre dışına da iletilebilir.
Aktif taşıma sırasında görev yapan taşıyıcıların protein, lipoprotein (yağ ve protein) ve fosfolipid (fosfat ve yağ) yapıda olduğuna inanılmaktadır. Ayrıca taşınan her madde için “ayrı bir taşıyıcı” olduğu düşünülmektedir. Ancak; farklı taşıyıcıların, farklı maddeleri “aynı şekilde” taşıdıkları kabul edilmektedir.
Aktif taşıma sırasında enzimlerin, taşıyıcı ile taşınan maddelerin birleşmesi ve ayrılması sırasında görev yaptığına inanılır. ATP’nin de olay sırasında ne zaman kullanıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Taşıyıcı ile taşınan maddenin birleşmesi, ayrılması; ya da hem birleşmesi, hem de ayrılması sırasında ATP harcanıldığı ileri sürülmektedir.
Bugün yaşayan bütün organizmalarda aktif taşımaya rastlanır. Maddelerin hareketlerini kontrol etme yeteneği hücre için belirli bir fayda sağlar. Aktif taşıma yapabilen ilk hücrelerin yaşayabildikleri sanılmaktadır.
kaynak