Hekim.Net Sağlık

#kokualamama #anosmia

Koku hissimiz; 

buruna koku moleküllerinin girebilmesi ve burun kökündeki koku alıcı hücrelere (koku reseptörleri) ulaşabilmesi

koku reseptörlerinin bulunduğu alanın ve reseptörlerin kendilerinin sağlıklı olması

koku sinirinin (olfaktor sinir)

ve beyinde koku ile ilişkili bölgelerin 

tamamının sağlıklı olmasını gerektirir.

Bunların birisindeki bile bir aksaklık oluşması koku hissini ve onunla bağlantılı olan tad alma hislerini bozar. Örneğin burnunuzu kapatıp birşey yemeye çalıştığınızda o yiyeceğin tadını ve kokusunu alamazsınız.

Konumuzla ilgili olarak koku hissinin ani kaybı Corona hastalığına özel bir durum değildir, ancak hastaların bir kısmında görebildiğimiz bir durumdur.

Bu şekilde koku kaybını nezlelerde, basit soğuk algınlıklarında, mevsimsel gripte de görebiliriz. Aniden başlayıp sonra aniden geri dönebilir veya bir iki hafta azalıp artarak devam edebilir.

Mevsim gereği bir çok soğuk algınlığı virüsü salgınları da olduğundan soğuk algınlığı belirtileri ve koku kaybının bir arada olmasına kesinlikle Corona Virüs Hastalığı belirtisi diyemeyiz.

Peki böyle bir durum oluşursa ne yapmalıyız?

Öncelikle panik yapmayın, yakınınızdaki bir doktora muayene olmanız anosminin altta yatan sebebini ortaya çıkaracaktır.

Dışarıdan gelen paketlerin eve güvenli bir şekilde alınmasının yolu nedir?

Dışarıdan gelen alışveriş malzemelerinin dış paketini  iç kısma değdirmeden dikkatle çöpe atınız. Bu anda eldiven giymenize gerek yoktur.

Eğer paketi açtıktan sonra içinden birşeyleri çıkartmanız gerekiyorsa, elinizi yıkadıktan sonra bunları çıkartınız veya başka bir kişiden rica ediniz.

Elinizi su ve sabunla iyice yıkayınız.

Dışarıdan aldığımız meyve ve sebzeyi nasıl güvenli hale getirebiliriz? Sirkeli su mu, sabun ve su mu?

Dış kabuğu olan yıkanabilir sebze ve meyvelerin tamamını su ve sabunla yıkayabilirsiniz, bu virüsün uzaklaştırılması için sirkeli su ile yıkamaktan daha etkilidir.

Yıkanamayan sebzeleri pişirdiğinizde tüm bulaşıcılık etkenleri aktivitesini kaybeder.

Pizza / Pide / Lahmacun / Kebap/ Ekmek veya benzerlerini getirttik korunmak için ne yapmalıyız?

Dış paketler yukarıda anlatıldığı şekilde atılır veya dış paketle birlikte sofraya konacak birşeyse dıştan kolonya spreyi sıkılabilir. 

(Kolonya veya alkol spreyi sıktığınız bir malzemeyi fırına koymayın, tehlikeli bir şekilde alev alabilir!)

İçteki pizza, pide, lahmacun, kebap cinsine göre mikrodalga veya normal fırında 60 dereceye ulaşacak şekilde bir süre bekletilir. 

Uygun olanlar açık ocak ateşinden her alanları 2-3 saniye açık  ateşe maruz kalacak şekilde geçirilir.

Uzm. Dr. Cem Bağdatlı
Hekim.Net

Bize gelen sorulardan oluşan bir "akla takılanlar" makalesi.

Oğlum ortodonti tedavisi sebebiyle takılan tellerden dolayı elini sürekli ağzına sokuyor, bu Corona virüse yakalanma ihtimalini artırır mı? Ellerini sürekli yıkaması gerekir mi?

Korona virüs için el yıkama tedbiri virüsle bulaşmış olması muhtemel bir yüzeye dokunulması sonrasında gereklidir ve mutlaka önerilir.

Buna göre dışarıdan eve gelince, toplu taşıma, market gibi kalabalık yerlerden sonra çocuklar ellerini iyice yıkamalıdır. Ev içinde virüs konusunda bu derece hassas olmaya gerek yoktur. Genel hijyen kurallarına göre el yıkanması kafidir.

Eve geldiğinde elini uygun şekilde yıkayan bir çocuğun evde elini ağzına götürmesi ek bir  risk yaratmaz. Ancak dışardayken elini ağzına götürmemesi için gerekli uyarıyı, tedbiri almak uygundur.

Marketten aldığım su şişesinden Corona virüs bulaşabilir mi?

Marketten alıp eve getirdiğinizde sabunlu su ile yıkamanız uygun olabilir. Böylece sizden hemen önce üzerine hapşurulmuş olma ihitimalinin yaratacağı küçük riski ortadan kaldırırsınız.

Şişe tamamen kapalı bir ambalaj içerisinden alındıysa eve gelindiğinde ayrıca temizlenmesine gerek yoktur.

Evden çıkarken yanıma su şişesi aldım, eve döndüğümde şişeyi yıkamam gerekir mi?

Başka birisinin salgıları ile temas etmediyse gerekmez.

Çocuğum parktaki salıncağa binebilir mi?

Öncelikle kalabalık yerlerden kaçınıyoruz. 

Eğer sakin bir park ise salıncağın çocuğun ellerinin geleceği kısımlarını kolonyalı mendil/alkollü bir sıvı ile silip bu kısımlara bir kağıt havlu sarabilirsiniz veya sildikten sonra çocuğunuzun eline bir eldiven takarak salıncağı kullanmasına izin verebilirsiniz.

Paralar ne durumda, bulaşmada etken olabilirler mi? Cüzdanda bir süre bekletmemiz virüsleri temizleyebilir mi?

Evet paralar birçok el değiştirdiği için oldukça kirli objelerdir. En doğrusu paraya dokunduktan sonra elimizi iyice yıkamaktır.

Cüzdanda ışık, hava akımı, ısı değişikliği gibi virüsü etkileyecek faktörler oldukça az olduğu için virüsün yaşama süresi beklenenden uzun olabilir. Her durumda paraya dokunduktan sonra elimizi ağzımıza burnumuza götürmeden iyice yıkamalıyız.

Alkol/dezenfektan mı su ve sabunla yıkamak mı daha etkilidir?

Yapılan çalışmalar su ve sabunla el yıkamanın diğer yöntemlerden daha etkili olduğunu göstermiştir. Ancak her ikisini birlikte kullanmakta da bir sakınca yoktur.

Kolonya etkili bir dezenfektan mıdır?

Evet genellikle %80 etil alkol içeren kolonyalar son derece etkili dezenfektanlardır ve ülkemizde kolonya ikramı son derece faydalı bir gelenek olarak yerleşmiştir. 

Bu vesile ile kolonyalı mendillere de yeniden dönülmelidir.

Sık el yıkamak mı, sosyal mesafeyi korumak mı önemli?

Virüs solunum yolu ve elimize bulaşan hasta insanların salgılarından bulaşabiliyor, dolayısı ile her iki önlem de gerekli.

Korona virüs açık havada, güneş altında yaşayabilir mi?

Bu virüs bir RNA molekülü ve onu içerisine alan bir zarftan ibarettir. Hava koşullarına da bağlı olarak güneş altında dakikalar içerisinde inaktive olabilir. Dolayısı ile açık hava bir risk oluşturmaz, risk kalabalık yerlerde insanların birbirine çok yaklaşması veya hapşuran, ökrüren birinin salgılarına temas edip kendi ağız burnunu ellemekle oluşur.

Evinimizi kapalı mı tutalım yoksa havalandırılalım mı, havalandırma esnasında dışarıdan virüs alabilir miyiz?

Dışarıdaki havadan evinize korona virüs almanız mümkün değildir, tam tersine evi havalandırarak evdeki olası virüs içeren damlacıkları da temizlemiş olursunuz, aynı zamanda evinizi güneşlendirmek de çok iyi bir tedbirdir.

Her virüslü salgı, damlacıkla temas ettiğimizde mutlaka hastalanır mıyız?

Hayır hastalık için belirli sayıda virüs almanız gerekir, buna rağmen aynı miktar virüsü alan herkes hasta olmamaktadır. Hastalık için gereken virüs sayısı herkes için farklıdır.

Ayakkabıdan virüs bulaşır mı?

Hayır ayakkabıları çocukların ulaşamayacağı bir yere koymanız yeterlidir. 

#koronavirüshakkındaherşey #koronadoğrusanılanyanlışlar #hekimnetsaglik #hekimnetcovid19

Gençler Korona virüsle hasta olmuyorlar

YANLIŞ. Yeni korona virüs her yaştan insanda hastalık oluşturabiliyor. Gençler özellikle 65 yaş üstüne göre daha hafif geçirebiliyorlar, ancak özellikle ek hastalıkları olup çok ağır geçiren/kaybedilen gençler de var. Gençlerin yaratabileceği en önemli sorun ise evdeki dah büyük risk altındaki büyüklere bulaştırmaları.

Soğuk hava ve kar Korona virüsü öldürür

YANLIŞ. Soğuk hava virüse doğrudanöldürücü bir etki yapmıyor. Kar yağışı açık alanlarda havadaki partikülleri temizliyor doğru ama bu virüs açısından zaten açık alanlarda problem yok. Problem kapalı ve kalabalık alanlarda.

Korona Virüs sıcak iklimli yerlerde yaşayamaz

YANLIŞ.  Bir kısım virüs hastalıkları ülkemizin de bulunduğu enlemlerde mevsimsel aktivasyon gösterir, aynı hastalıklar ekvatora daha yakın tropikal bölgelerde yıl boyunca devam edebilir. Koronavirüs henüz yeni olduğundan nasıl bir davranış sergileyeceğini bilemiyoruz. Ancak şuanda sıcak bölgeler de dahil dünyanın 4 bir tarafına yayılmış durumda.

Korona Virüs sivrisinek ısırığı ile bulaşır

YANLIŞ. Yeni Korona virüs sivrisinek ısırığı ile bulaşmaz.

Korona virüs ev hayvanlarından insanlara bulaşır

YANLIŞ. Bu konuda kanıtlanmış bir bulgu yoktur.

Sıcak duş almak Korona virüsü öldürür

YANLIŞ. Sıcak duşun vücudumuzdaki virüslere bir etkisi olmaz.

Ağız ve burnumuza belirli bir süre tutacağımız bir saç kurutma makinesi ile sıcak hava üfleterek virüsleri öldürürüz.

YANLIŞ. Böyle bir durum yok ve ciddi mukoza yanıklarına maruz kalabilirsiniz.

Solariumlarda ultraviole ışığı alarak vücudumuzdaki virüsü öldürebiliriz

YANLIŞ. Vücudumuzun içindeki virüse solraiumda alacağınız ultraviole ışığı etki etmez. Ameliyathane gibi mekanların sterilizasyonunda kullanılan UV lambalardan çıkan ışık insan vücuduna özellikle gözlere zararlıdır.

Termal kameralar kimin virüs taşıdığını gösterebilir.

YANLIŞ: Termal kameralar sadece bir bireyin o anda vücut sıcaklığının normalden yüksek olup olmamasını gösterebilir. Virüs taşıdığı halde henüz hastalanmamış veya hastalanmış ancak o anda ateşi olmayanvey başka bir sebeple ateşi olan kişilerin termal kamera ile ayırt edilmesi mümkün değildir

Vücudumuza alkol veya çamaşır suyu püskürtmek virüsleri öldürür.

YANLIŞ. Vücudumuzun içerisindeki virüsler bu tür uygulamalardan etkilenmezler. Vücuda çamaşır suyu püskürtmek SON DERECE TEHLİKELİDİR, ASLA DENEMEYİN!.

Alkol oranı yüksek içkilerin içilmesi vücuttaki virüsleri temizler.

YANLIŞ: İçilen alkol ile vücuda girmiş virüslerin bir ilgisi yoktur ve bir işe yaramaz. Alkol ancak el ve yüzeyleri virüslere karşı temizlemekte kullanılmalıdır.

Zatürre aşıları bizi korona virüse karşı korur.

YANLIŞ. Zatürre birçok sebeple olabilen bir akciğer iltihaplanmasıdır. Bu aşılar sadece belirli  bakterilere karşıdır ve korona virüs zatürresine karşı bir koruyuculukları yoktur.

Ağız ve burnumuzu sık sık tuzlu su ile yıkamak virüse karşı korur.

YANLIŞ. Bu konuda bir kanıt henüz yoktur, ancak bu uygulamanın bir zararı da bulunmamaktadır.

Sarımsak bizi virüse karşı korur.

YANLIŞ. Sarımsak çok faydalı bir besin olmakla birlikte korona virüse karşı böyle bir etkisi yoktur.

Uzm. Dr. Cem Bağdatlı
Hekim.Net

Sorularınızı destek@hekim.net adresine bekliyoruz.

Kaynaklar:

Dünya Sağlık Örgütü (www.who.int)

Yeni Korona Virüs hastalığı hakkında endişelenmeli miyiz?

Mevcut ülkelerin istatistiklerine göre;

• Hastalığın yaklaşık %80'i hafif orta şiddette ev ortamında geçirilebiliyor. 
• Yaklaşık %17 oranında hasta sağlik kuruluşlarında yer bulunduğu takdirde, hastaneye yatırılarak tedavi ediliyor ve iyileşerek taburcu ediliyor.
• Tüm hastaların %3 kadarı kurtarılamıyor ve hayatlarını kaybediyorlar.

Bu durumda hastaların yaklaşık %97'si hastalığı atlatabiliyor.

%3lük kayıp da daha ziyade 60-70 yaş üstü ve daha gençlerde de genellikle ek hastalıkları olanlardan veriliyor.

Korkulan işte bu %3'lük kesim, hepimizin evinde yakınında yaşlılarımız var. Genç nüfusun hastalığı atlatabilmesi bir yana asıl korkutan yaşlı nüfusa bulaştırarak onlar için ölümcül olabilecek sonuçların oluşması.

Çünkü henüz hastalığın kesinleşmiş bir tedavisi yok ve istatistiki olarak küçük görünen sayılar hepimizin anne,babalarımız,anneannelerimiz, babaanelerimiz, dedelerimiz, sevdiklerimiz... 

Dolayısı ile endişeliyiz...

Tam olarak kimler daha ağır hastalık riski altında?                                                

 Mevcut istatistiklere göre;

60 yaş üzeri ve özellikle tansiyon, kalp, kronik akciğer hastalığı bulunan, sigara içenler hastalığı daha ağır geçirebiliyorlar.

Daha nadir olan genç hastalardaki kayıplar hemen her zaman yukarıda sayılan hastalıkların da varlığıyla gerçekleşiyor.

Bir çalışmada;

• Seksen yasının üzerindeki hastalarda ölüm oranı %14.8,
• 70-79 yasları arasındaki hastalarda %8
• 10-40 yas arasında ölüm oranı binde 2
• 10 yasın altındaki çocuk hastalarda hiç ölüm kaydedilmemistir.

Yeni Korona Virüsü Hastalığını tedavi edebilecek ilaçlar veya aşı var mı?

Birçok ilaç deneniyor, bazı kinin türevlerinin ve daha önce kuş gribi veya EBOLA gibi ağır virüs hastalıklarına karşı denenen ilaçlardan ümit vaad edici sonuçlar geliyor.

Aşı için insan üzerinde ilk denemeler yapıldı. Hastalığın topluma yayılmasının yavaşlatılmasının bir faydası da bu sürede bir çözüm bulunarak kayıpların önüne geçilebilmesidir. 

Bu hastalığın tedavisinde antibiyotiklerin yeri var mı?

Hayır antibiyotikler hiçbir virüs hastalığında tedavi edici değildir. Bakteriler bizim hücrelerimize benzeyen küçük canlılardır ve uygun antibiyotiklerden etkilenirler.

Olay virüsler seviyesine geldiğinde karşımızdaki etken canlı cansız arasındaki bir geçiş formudur. Hatta bazı virüsler (prionlar) cansız sınıfındadır. Bunlar genelde bir DNA veya RNA molekülü üzerine yazılmış bilgilerden ibarettirler. Hücre içine girince bu bilgileri hücrenin kendi genetik mekanizmalarına entegre ederek hastalık oluştururlar. Dolayısı ile virüslere karşı antibiyotiklerle ilgisi olmayan başka tedavi seçenekleri geliştirilir.

Bu virüs kuş gribi virüsü (SARS etkeni) ile aynı mıdır?

İkisi akraba virüslerdir. SARS etkeni ve yeni tip korona virüsün yaptığı hastalıklar birbirinden farklıdır.

Kendimi korumak için maske takmalı mıyım?

Virus solunum yolundan öksürük hapşırıklarla savrulan damlacıklar aracılığı ile bulaştığı için hastalığı aldınız ise diğerlerini korumak için kesinlikle maske takmalısınız.
Hasta değilseniz, sadece hastaların olması muhtemel kalabalık ortamlarda maske takmanız önerilebilir.

Havayolu ile bulaşımın yanında virüsün daha etkin bulaşma yolu bir hastanın damlacıkları ile bulaşmış bir yüzeyi elleyerek daha sonra elin yüz çevresine değdirilmesi ile olur. El yıkama etkin bir şekilde bu şekilde bulaşmayı önler.

Virusu aldıktan ne kadar sonra hastalanabilirim?

Hastalık etkeninin vücuda girişinden hastalığın başlaması arasındaki süreye inkübasyon, kuluçka süresi diyoruz. Kuluçka süresi bu virüs için 1 gün ile 2 hafta arasında değişebilmektedir.

Hastalığın genel seyri  nasıldır?

Kuluçka süresinden sonra hafif ateş, öksürük/hapşuruk, bulantı, bazen ishal ile başlayabilir. Ortalama 5 gün içerisinde ateş daha da yükselir ve belirtiler en yüksek seviyeye çıkar.

Tüm virüs hastalıklarında olduğu gibi yaklaşık 2. haftanın sonunda savunma sistemimiz analizini tamamlar ve tamamen bu virüse özelleşmiş antikorları (öldürücü moleküller) salgılamaya başlar. 3 hafta iyileşme haftasıdır. Ağır ve kaybedilen hastalar aslında virüs tarafından değil de savunma sisteminin akciğerlerdeki  aşırı reaksiyonu sonucu kötüleşmektedirler.

Ev hayvamından virüsü kapabilir miyim?
Bu soruyu ev hayvanınız sizden virüs kapabilir mi diye sormak daha doğru olacaktır. Bugüne kadar tüm vakalar içerisinde sadece Hong Kong'da bir köpekte CoVid-19 tesbit edilebilmiştir. Genel olarak hastayken ellerinizin sık ve  iyi yıkanması, öksürürken ağzın kapatılması ev hayvanınızı da koruyacaktır.

Virüs yüzeylerde ne kadar süre ile aktif kalabilir?

Bu yüzeyin aldığı güneş ışığı, nem durumu, hava sıcaklığı, yüzeyin materyali gibi faktörlere bağlı olarak tahmini güç bir şekilde değişkenlik gösterir.

Bir yüzeyden şüpheleniyorsanız onu alkollü bir dezenfektan solusyonu veya kolonya ile temizlemeniz kafidir. Bu işlemden sonra elinizi de alkolle temizleyin veya sabunla iyice yıkamayı unutmayın.

CoVid-19 salgını olduğu bilinen bir ülkeden kargo paketi almak sakıncalı mıdır, bu yolla hastalığı alabilir miyiz?

Hayır bu mümkün değildir, bir risk taşımaz.

Dışarı çıkmayalım mı, açık havada tehlike var mı?

Eğer temiz havalı bir yere hastalarla temas etmeden ulaşabiliyorsanız, açık havada olmanın hiçbir riski yoktur. Bol bol güneşlenin temiz hava alın.

Virüsün 3 saat kadar havada asılı kalabildiği söyleniyor, bu durumda açık hava da sakıncalı olmaz mı?

Virüsün yer aldığı damlacıkların uzun süre havada asılı kalabilmesi mümkün değildir, ancak kapalı havalandırılmayan mekanlarda bir süre havada damlacıklar bulunabilir. Açık hava tamamen güvenlidir.

Yüzme havuzundan hastalık bulaşır mı?

Doğru şekilde koruyucu maddeleri konan bir havuz suyundan bu virüsün bulaşması mümkün değildir. Ancak havuza hasta insanların da gelebileceğini göz önüne almalı ve onlarla yakın tesastan kaçınmalısınız.

Doğada yürüyüş, bisiklet, motosiklet aktiviteleri sırasında virüsü alır mıyız?

Hayır hasta insanlarla birebir temas etmedikçe bu aktivitelerin bir riski yoktur.

Spor yapmamın bir riski var mı?

Hastalarla temas edilmedikçe bireysel sporları yapabilirsiniz. Bu dönemde takım sporlarını ertelemek daha doğrudur.

Bu dönemde yapmamam gereken şeyler nelerdir?

• Sigara içmek
• Kalabalık yerlerde bulunmak
• Sağlık kuruluşlarını basit sebeplerle meşgul etmek
• Doktor tarafından bakteri kökenli bir hastalık için önerilmeden antibiyotik kullanmak
• Yurt dışından geldinizse karantina süresine ve kurallarına uymamak
• Öksürürken, hapşırırken ağzını gerektiği şekilde kapamamak
• Üst üste maske birden fazla maske takmak

Uzm. Dr. Cem Bağdatlı
Hekim.Net

Sorularınızı destek@hekim.net e yazabilirsiniz.

Kaynaklar

Dünya Sağlık Örgütü (www.who.int)