Kolesterol
Kolesterol
Kolesterol, siklik hidrokarbon bir alkoldür ve lipid olarak kabul edilir. Çünkü suda çözünmez, bazı organik solventlerde (çözücülerde) çözünür. Kolesterol aynı zamanda vücutta en çok bulunan steroiddir (sterol modifiye bir steroiddir). Tüm insan (ve hayvan) hücrelerinde sentezlenir çünkü hücre zarının yapı taşlarından biridir (hücre zarının bütünlüğünü ve akıcılığını-esnekliğini sağlar).
Kolesterolün hayvan hücre yapısındaki önemine ek olarak, kolesterol aynı zamanda, steroid hormonlar, safra asitleri ve D vitaminin biyosentezinde bir prekürsördür (ham madde). Kolesterol tüm hayvanlar tarafından sentezlenen temel steroldür. Kolesterol, omurgalılarda en fazla karaciğerde üretilir.
Kolesterol; safra asitleri, D vitamini, progesteron, östrojenler (östradiol, österon, östriol), androjenler (androsteron, testosteron), mineralokortikoid hormonlar (aldosteron, kortikosteron) ve glukokortikoid hormonların (kortizol) yapısında bulunur.
Kan kolesterolü yüksek olanlarda kalp damar hastalığı riski artar. Kolesterol, bir lipid olduğunu söylemiştik. Kolesterol hem dokularda hem de plazmada (kanda) bulunur, su içinde çok az çözünür, ancak bazı organik solventlerde (çözücülerde) çözünebilir. Safradaki kolesterol kristalleşirse safra taşları (kolesterol taşları) oluşur. Suda erimeyen kolesterol aynı zamanda ateroskleroz gelişiminde bir etkendir. Aterosklerozda (damar sertliği) ana kan damarlarının içinde kolesterol plakları ve diğer lipidlerin patolojik birikimi görülür ve hipertansiyon ile koroner arter hastalığına neden olur.
Son zamanlarda yapılan araştırmalar, lipoprotein denen bazı protein komplekslerinin aşırı artışının, damarlarında kolesterol birikiminin gerçek nedeni olduğu göstermiştir (kolesterol bu lipoproteinlere bağlanarak suda çözünür hale gelir ve taşınır). Yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL), kolesterolü kan dolaşımından uzaklaştırır. Düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) ise kolesterolü kan dolaşımına geri taşır (hücreler tarafından kullanılmak üzere). Araştırmacılar, kan dolaşımında HDL ve LDL seviyelerinin kalp hastalığı riskinde, kolesterol düzeyleri kadar önemli olduğunu belirlemişlerdir. Kolesterol ve doymuş yağ içeren gıdaların tüketimini azaltmak, kan kolesterol düzeylerini düşürmektedir. Kolesterol seviyeleri aynı zamanda ilaçlar ile de düşürülebilir; lovastatin (Mevacor) ve atorvastatinin (Lipitor) gibi (bunlar HMG-CoA redüktaz inhibitörleridir ve “statinler” olarak adlandırılır). Düzenli egzersizler de kan kolesterol düzeyini düşürür.