Siyalolityaz - Tükürük taşları

Tükürük bezlerinin taş hastalığı (sialolithiasis), büyük tükürük bezlerinin duktuslarında oluşan taşların neden olduğu bir tablodur. Submandibular tükürük bezinde görece sıktır. Genellikle tek taraflıdır, bilateral olabilir. Küçük tükürük bezlerinde taş oluşumu görece seyrektir (üst dudak ya da yanak yerleşimi gösterir). 

• Tükürük taşlarının patogenezi üriner sistem ve safra taşlarını anımsatır; bakteri kolonileri ya da dejenere epitel hücrelerinden oluşan bir çekirdek (nidus) üzerine kalsiyum tuzları çöker. Tükürük taşları kalsiyum, fosfat, sülfat ve alüminyum içerir. 
• Tükürük taşları duktusları tıkar. Tıkanan duktusun drene ettiği tükürük bezi şişer ve katılaşır; bu bulgu klinik incelemede tümör kuşkusu uyandırır. 
• Tıkanma yerinin proksimalinde biriken salgının basıncı tükürük bezinin atrofisine ve yangısal tepkiye neden olur. Ayrıntılı klinik incelemede, duktus ağızlarının ödemli ve hiperemik olduğu görülür. 
• Tükürük taşlarının bir bölümü direkt röntgen filmlerinde görülebilir. Ancak, ayrıntılara ulaşabilmek içi sialografi ve ultrasonografi uygulamaları önerilir. Taşın çıkarılması ve duktusa uygulanan plastik cerrahi girişimleri klasik tedavi yöntemidir. Son yıllarda taşların şok dalgalarıyla kırılmasını amaçlayan teknikler (lithotripsy) geliştirilmiştir. 
• Mikroskopik incelemede, genişlemiş olan duktusun lümeninde konsantrik yapıda, tümüyle kalsifiye olmamış yuvarlakça bir oluşum saptanır. Duktus epitelinde skuamöz metaplazi ve duktusu kuşatan bağ dokusu içinde kronik yangı bulguları saptanır. Asinüsleri oluşturan epitel hücrelerinde dejenerasyon ve yıkım alanlarına rastlanır (atrofi).