Nevosellüler nevus - Melanotik nevus

Deri ve mukozaların melanositik hücre kökenli selim tümörlerine "nevosellüler nevus" adı verilir. Nevosellüler (melanotik) nevuslar hamartomatöz oluşumlardır. Ancak, çoğu yazar tarafından "tümör" anabaşlığı altında aktarılırlar. Derinin melanotik nevusları, dermatoloji kliniklerinde en sık görülen olgulardandır. Melanotik nevuslar derinin en sık görülen tümörlerinden biri olmasına karşın ağız mukozasında seyrektir. Ağız mukozasındaki junctional ve bileşik tipteki nevosellüler nevuslar "intramukozal nevus" olarak tanımlanır; damak, yanak, dudak ve dişeti lokalizasyonu gösterirler. 

Nevus hücrelerinin proliferasyonu skuamöz epitelin bazal tabaka hücreleri arasında başlar ve değişik yönlerde gelişir. Nevus hücrelerinin gösterdiği gelişmeye göre başlıca 3 tür melanotik nevus vardır; 

• İntradermal nevus: melanositik hücre grupları yalnızca dermis içerisindedir. Dermisin derinliklerinde oluşan intradermal nevusların rengi maviye çaldığı için “mavi nevus” olarak adlandırılırlar,
• Junctional nevus: dermoepidermal sınırda gelişen kahverengi nevuslardır,
• Bileşik (compound) nevus: nevus hücrelerinin epidermiste ve dermiste gruplar yaptığı kahverengi oluşumlardır. Melanositlere özgü dendritik uzantılar nevus hücrelerinde yoktur; bu nedenle, ürettikleri melanin pigmentini bazal ve spinal hücrelere aktaramazlar. 

Nevosellüler nevuslarda 4 tip hücre vardır;

•  A tipi hücreler, geniş eozinofil sitoplazmalı (epiteloid) hücrelerdir, melanositik hücre gruplarının periferik kesimlerinde yoğunlaşırlar, pigment içerirler (A tipi hücrelerden yoksun nevuslar pigmentsizdir).
• B tipi hücreler kıt sitoplazmalı ve lenfositleri andıran hücrelerdir. Hücre gruplarının ortasında bulunurlar.
• C tipi hücreler fusiformdur, fibroblastik hücreleri anımsatırlar.
• D tipi hücreler çok çekirdeklidir ve hücre grupları içerisinde rasgele dağılım gösterirler.

Yuvarlakça-oval, genellikle yüzeyden dışa kubbe biçiminde gelişen, bazıları geniş tabanlı ya da saplı oluşumlardır (melanotik maküllerin yüzeyi düzdür). Çapları 1 cm'yi aşmaz. Oluşumlar kahverengi-siyah renktedir. İntramukozal nevusların yaklaşık %20'si pigmentsizdir. 

Submukozal yerleşim gösteren mavi nevuslar ise ayrı bir grup olarak değerlendirilir. Ağız mukozasındaki nevusların 1/3’ü mavi nevustur (mavi nevuslar deride daha seyrek görülür). Genellikle sert damak mukozasında yerleşirler. 4-6 mm çaplarında makül ya da papül yapısında oluşumlardır. Mavi nevuslardaki tümör hücreleri genellikle fusiformdur, yoğun melanin pigmenti içerirler.