Metastaz: Hematojen Yayılma
Kan yolu ile yayılma genellikle sarkomlara özgü bir yayılma biçimidir. Karsinomlar çoğunlukla önce lenf yolunu seçerler, kan dolaşımına girmeleri zaman alır (lenfohematojen yayılma). Sarkomların kapillerlere ve venüllere infiltrasyonu kolaydır, büyük vena ve arterlere daha zor girerler.
Kanser hücresi ve hücre kitlesi kan damarı içinde embolus olarak sürüklenir ve yayılır (tümör embolizmi). Tümör embolusunda canlı kalabilen bir kanser hücresi endotel hücresine yapışır. Endotele yapışan kanser hücresinin üzerine yığışan fibrin ve trombosit kılıfı (trombus) tümör hücrelerini T-lenfositlerinden saklar. Tromboz metastazları kolaylaştırır. Kanın kolay pıhtılaşabildiği durumlarda (ameliyat, doğum gibi) hematojen metastazlar sıklaşır. Heparin, dicumarol gibi ilaçlar verilerek kanın pıhtılaşması ve trombus oluşması engellendiğinde metastazlar azalır. Endotel hücresi kendisine yapışan kanser hücresine tepki olarak büzüşür, böylece altındaki bazal membran açığa çıkar. Çoğu tümör hücresinin ürettiği proteolitik enzimler (plazmin, ürokinaze türü plazminojen aktivatörü, matriks metalloproteinazeler) bazal membranı yırtar: kanser hücrelerinin yayılması metastaz başlamıştır. Olayın başlamasından 3 saat kadar sonra ilk tümör hücresi damar dışında görülür. Kanser hücreleri burada hızla çoğalır ve öncelikle damarlanmayı aktive eden “tumor angiogenesis factor (TAF)” üretirler. Böylece çevredeki damarlardan kapiller proliferasyonu başlar, 24 saat içinde tümöre ilerler ve ona gerekli kanı sağlar.
Örnekler:
- Akciğer kökenli karsinomlar daha fazla arteryel metastaz yapma eğilimindedirler. Akciğer kapillerlerinden dolaşımına giren hücreler sol kalbe gelerek sistemik dolaşıma atılırlar.
- Metastazların dağılımında “vertebral venöz pleksus (Batson sistemi)” çok önemlidir.