Bakırlı pigmentler (Wilson hastalığı-Hepatolentiküler Sendrom)

Bağırsaklardan emilen bakır genellikle gereğinden fazladır. Emilen bakır, kan proteinlerine bağlanarak ceruloplasmin’i oluşturur. Ceruloplasmin yeşil renkli bir pigmenttir ve fazlası safra ile bağırsağa dökülerek vücuttan atılır. Bakırın metabolizmasının bozulduğu durumlarda, bakırın fazlası vücuttan atılamaz ve Wilson hastalığı ortaya çıkar. Tedavisinde karaciğer transplantasyonu etkilidir. Çok sayıda ilaç kullanılabilir; çinko ağırlıklı tedavi bakır emilimini azaltmakta etkin olabilir.

Wilson hastalığı

WD (ATP7B) genindeki mutasyon nedeniyle beliren kalıtsal bir tablodur; gen mutasyonu, bakırın kan proteinleri ile birleşerek ceruloplasmin oluşturmasını ve hepatositlerden sekresyonu sistemini bozar. Serum ceruloplasmin düzeyi düşüktür. Bakırın fazlası önce hepatositlerde birikir; bakırla tıka basa dolan hepatositler patlar ve açığa çıkan serbest bakır başkaca dokularda/organlarda da birikir. Serbest dolaşan bakır iyonları, demir iyonları gibi, serbest radikallerin oluşmasına yol açar. Bakır iyonları, Fenton reaksiyonunda etkin olan demirin yerini alarak hidroksil grubu serbest radikallerin oluşumunda etkin olur. 

• Karaciğer etkilenmesi çocukluk yaşlarında bile belirebilir; kronik hepatitle başlar, hızla siroza dönüşür. Mikronodüler siroz olarak başlar, bir süre sonra makronodüler tipe değişir. Mikroskopik incelemede, periportal alanlarda Mallory hyalin cisimciklerine ve yer yer kolestaz bulgularına rastlanır. İkter, portal hipertansiyon ve karaciğer yetmezliği tablosu gelişir. Hepatosellüler karsinom oluşmaz (hemakromatozisten fark).
• Beyindeki başlıca birikme alanları corpus striatum ve nucleus subthalamicus’tur; bu alanlarda kırmızımsı-kahverengi boyanma izlenir. Beyinde ve serebellum hemisferlerindeki beyaz maddede irili ufaklı gözenekler oluşur; bu alanların üzerindeki korteks atrofiktir. Putamen bölgesinde, yitirilen nöronların yerini doldurmaya çabalayan astrositik hücre proliferasyonu vardır. Bu nedenle, hastaların bazılarında nörolojik (koordinasyon bozukluğu, tremor, dizartri, dizfaji, vb) ve psikiyatrik bulgular belirlenir.
• Gözde, kornea dış sınırında irisi kuşatan sarımsı-gri-kahverengi boyanma (Kayser-Fleischer halkası) saptanır. Bakır pigmenti Descemet membranında birikmiştir. Bazı hastalarda, ayrıca lensin ön kapsülünde de yeşilimsi renkli birikme izlenir; bu olguya “ayçiçeği (sunflower) kataraktı” adı verilmiştir.
• Kemiklerde biriken bakır osteoporoz, patolojik kırıklar ve artropatilere yol açabilir.
• Böbrek birikmeleri çoğunlukla tubuluslardadır. Glomerül ve tubulus işlevleri bozulur; glomerül filtrasyonunda azalma, proteinüri, aminoasidüri ve fosfatüri izlenir.
• Hematolojik bulgular arasında en önemlisi “akut hemolitik ataklar”dır. Patlayan hepatositlerden salınan yoğun serbest bakırın etkisiyle meydana gelir.